.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
_at_2014_Zhuhai_Air_Show.jpg){kind=link}
.jpg){kind=link}
Thực đơn
Máy bay tiêm kích phản lực thế hệ thứ năm
| 2005 | F-22A Raptor |
|---|---|
| 2006 | |
| 2007 | |
| 2008 | |
| 2009 | |
| 2010 | |
| 2011 | |
| 2012 | |
| 2013 | |
| 2014 | |
| 2015 | F-35B Lightning II |
| 2016 | F-35A Lightning II |
| 2017 | Chengdu J-20A |
| F-35I Lightning II | |
| 2018 | |
| 2019 | F-35C Lightning II |
| 2020 | Chengdu J-20B |
| Sukhoi Su-57 | |
| 2021 | |
| 2022 | |
| TBA | Chengdu J-20S |
| Shenyang FC-31 | |
| HAL AMCA | |
| TAI TF-X Kaan | |
| Flygsystem 2020 | |
| Sukhoi Su-75 Checkmate |
Những máy bay trình diễn công nghệ của Mỹ gồm có: Lockheed YF-22 – năm 1990 (2 chiếc được chế tạo), Northrop YF-23 – năm 1990 (2 chiếc được chế tạo), Boeing Bird of Prey – năm 1996 (1 chiếc được chế tạo), McDonnell Douglas X-36 – năm 1997 (2 chiếc), Lockheed Martin X-35 – năm 2000 (2 chiếc), Boeing X-32 – năm 2001 (1 chiếc).
Lockheed Martin F-22 RaptorMáy bay có khả năng quan sát thấp bằng radar (LO) thế hệ trước, còn gọi là máy bay tàng hình, ví dụ như máy bay ném bom B-2 Spirit và máy bay tấn công mặt đất F-117 Nighthawk, bị thiếu radar mảng quét điện tử chủ động (AESA), thiếu mạng lưới dữ liệu xác suất can thiệp thấp (LPI), thiếu hiệu suất bay và vũ khí không đối không cần thiết để giao chiến với máy bay khác.[37] Do đó, đầu thập niên 1970, nhiều dự án thiết kế khác nhau của Mỹ đã xác định khả năng tàng hình, tốc độ và cơ động là những đặc điểm chính của máy bay chiến đấu không đối không thế hệ tiếp theo. Từ đó dẫn đến khởi xướng chương trình Máy bay tiêm kích Chiến thuật Tiên tiến (Advanced Tactical Fighter) vào tháng 5 năm 1981, kết quả là F-22 ra đời.[38]
Lockheed Martin F-35A Lightning IIThủy quân lục chiến Mỹ đang tận dụng kinh nghiệm của Không quân Mỹ về "tác chiến trên không thế hệ thứ năm" trên F-22, để phát triển chiến thuật của riêng mình trên F-35.[39]
Theo tập đoàn Lockheed Martin, vào năm 2004, máy bay tiêm kích thế hệ thứ năm duy nhất được đưa vào sử dụng là F-22 Raptor.[2][40] Lockheed Martin sử dụng thuật ngữ "máy bay tiêm kích thế hệ thứ năm" để mô tả F-22 và F-35, họ định nghĩa thuật ngữ này là: "tàng hình tiên tiến", "hiệu suất cực cao", "tích hợp thông tin" và "khả năng chịu đựng tiên tiến".[2][41] Không rõ vì lý do gì, định nghĩa của họ lại không có khả năng bay hành trình siêu thanh - vốn thường gắn liền với các máy bay tiêm kích hiện đại tiên tiến, nhưng F-35 lại thiếu.[42] Lockheed Martin đã cố gắng đăng ký nhãn hiệu "máy bay tiêm kích thế hệ thứ 5" đối với máy bay phản lực và các bộ phận cấu trúc của nó,[43] cuối cùng họ cũng có nhãn hiệu và logo cho thuật ngữ này.[44]
Định nghĩa về máy bay tiêm kích thế hệ thứ năm của Lockheed Martin đã bị chỉ trích bởi các công ty có sản phẩm không tuân theo thông số kỹ thuật trong định nghĩa này, chẳng hạn như Boeing và Eurofighter, cũng như bởi các nhà bình luận khác như Bill Sweetman.[45][46]
Hải quân Mỹ và Boeing xếp F/A-18E/F Super Hornet vào loại máy bay tiêm kích "thế hệ tiếp theo" cùng với F-22 và F-35,[47] bởi vì Super Hornet có radar AESA, bề mặt chắn sóng radar thấp (RCS) và kết hợp cảm biến.[48][49] Một phi công cấp cao của USAF đã phàn nàn về việc xếp Super Hornet vào máy bay thế hệ thứ năm như sau: "Điểm mấu chốt của thế hệ thứ năm là sức mạnh tổng hợp tạo nên từ khả năng tàng hình, sự kết hợp và nhận thức tình huống hoàn hảo. Nó có thể thực hiện nhiệm vụ ở bất cứ đâu, ngay cả trong môi trường phòng không tích hợp phức tạp [IADS]. Nếu bạn bay vào môi trường IADS, cho dù máy bay của bạn có sự kết hợp giữa radar và cảm biến tuyệt vời nhưng lại không có khả năng tàng hình, bạn sẽ hoàn toàn nhận thức được tình huống của kẻ giết bạn."[50] Michael "Ponch" Garcia của tập đoàn Raytheon nói việc bổ sung radar AESA cho Super Hornet mang lại "90% khả năng thế hệ thứ năm với mức chi phí chỉ bằng một nửa."[51] Một quan chức hàng đầu của Boeing đã gọi máy bay tiêm kích thế hệ 4,5 mới nhất của họ là "sát thủ tàng hình".[52]
Cuối thập niên 1990, một số chương trình máy bay tiêm kích thế hệ thứ năm của Trung Quốc được cơ quan tình báo phương Tây xác định và đặt tên mã định danh là J-XX hoặc XXJ. Các quan chức Không quân Trung Quốc đã thừa nhận sự tồn tại của một chương trình như vậy, và họ ước tính sẽ đưa vào sử dụng máy bay mới từ năm 2017 đến năm 2019.[53][54] Cuối năm 2010, hai nguyên mẫu của Chengdu J-20 được chế tạo và đang trải qua quá trình thử nghiệm trên đường lăn tốc độ cao,[55] sau đó thực hiện chuyến bay đầu tiên vào ngày 11 tháng 1 năm 2011.[56] Ngày 26 tháng 12 năm 2015, một chiếc J-20 mới với số hiệu 2101 được nhìn thấy đang rời khỏi nhà máy của Tập đoàn Hàng không Thành Đô (Chengdu Aviation Corporation). Nó thực hiện chuyến bay lần đầu vào ngày 18 tháng 1 năm 2016, và được cho là chiếc đầu tiên trong đợt sản xuất ban đầu với số lượng nhỏ (LRIP).[57][58]
J-20 chính thức được đưa vào huấn luyện trong quân đội từ tháng 3 năm 2017,[4] trở thành máy bay tiêm kích tàng hình đầu tiên hoạt động bên ngoài Hoa Kỳ và ở châu Á.[59] J-20 trải qua quá trình thử nghiệm và tập trận vào cuối năm 2017,[60] rồi được biên chế vào các đơn vị chiến đấu của Không quân Trung Quốc vào năm 2018.[61][62]
Một thiết kế máy bay tiêm kích tàng hình khác của Tập đoàn Máy bay Thẩm Dương (Shenyang Aircraft Corporation) bắt đầu lan truyền trên internet vào tháng 9 năm 2011.[63] Tháng 6 năm 2012, những bức ảnh về một nguyên mẫu có thể là F-60 đang được vận chuyển trên đường cao tốc xuất hiện trên internet.[64] Máy bay này sau đó được đặt tên là Shenyang FC-31, thực hiện chuyến bay đầu tiên vào ngày 31 tháng 10 năm 2012.[65] Một phiên bản tinh tế hơn của FC-31 đã được gán cho cái tên là "J-35".[66]
Máy bay trình diễn công nghệ của Nga gồm có Mikoyan đề án 1.44 – năm 1998 (1 chiếc) và Sukhoi Su-47 – năm 1997 (1 chiếc).
Cuối thập niên 1980, Liên Xô có nhu cầu sở hữu máy bay thế hệ tiếp theo để thay thế máy bay tiêm kích thế hệ thứ tư là Mikoyan MiG-29 và Sukhoi Su-27 đang hoạt động ở tiền tuyến. Để đáp ứng các yêu cầu của máy bay thế hệ tiếp theo, hai dự án đã được phát triển gồm: dự án máy bay cánh tam giác hai động cơ Sukhoi Su-47 có cánh ngược hướng về phía trước và Mikoyan đề án 1.44. Tuy nhiên, do Liên Xô tan rã và thiếu vốn nên cả hai dự án đều bị hủy bỏ, các nguyên mẫu của hai dự án chỉ dùng để thử nghiệm và trình diễn công nghệ.
Sau năm 2000, Bộ Quốc phòng Nga tổ chức một cuộc thi thiết kế máy bay chiến đấu mới mang tên "PAK FA" (tiếng Nga: ПАК ФА, là từ viết tắt của: Перспективный авиационный комплекс фронтовой авиации, chuyển tự Latinh: Perspektivny Aviatsionny Kompleks Frontovoy Aviatsii, dịch nghĩa: ''Tổ hợp hàng không triển vọng của lực lượng không quân tiền tuyến'') để phát triển máy bay tiêm kích thế hệ tiếp theo cho Không quân Nga, với các đối thủ cạnh tranh chính trong cuộc thi là Sukhoi và MiG. Sukhoi đưa ra đề xuất mẫu Sukhoi T-50 hai động cơ (nay là Sukhoi Su-57) trong khi Mikoyan đề xuất mẫu Mikoyan LMFS một động cơ nhẹ hơn, dựa trên dự án MiG-1.44 trước đây.[67] Sukhoi đã giành chiến thắng trong cuộc thi, và vào năm 2002, hãng được chọn để dẫn đầu quá trình phát triển máy bay tiêm kích thế hệ tiếp theo của Nga dựa trên thiết kế T-50. Còn mẫu LMFS đa năng vẫn được tiếp tục phát triển từ nguồn tài trợ của Mikoyan.[68] Tuy nhiên, sau này chương trình LMFS cũng bị hủy bỏ và thay thế bằng chương trình Sukhoi Su-75 Checkmate tương tự.
Máy bay thế hệ thứ năm đầu tiên của Nga là Sukhoi Su-57 sẽ thay thế MiG-29 và Su-27 đã trở nên già cỗi.[69][70] Su-57 bay lần đầu vào ngày 29 tháng 1 năm 2010 và chiếc đầu tiên bàn giao cho Không quân Nga vào ngày 25 tháng 12 năm 2020.[71]
Một máy bay tiêm kích thế hệ thứ năm khác được đề xuất là Mikoyan PAK DP, được phát triển để thay thế MiG-31.[72][73][74][75] Dự án bắt đầu vào năm 2010, theo báo cáo trên tin tức của Nga, MiG-41 sẽ trang bị công nghệ tàng hình, đạt tốc độ từ Mach 4 đến 4,3, mang theo tên lửa chống vệ tinh, có thể thực hiện các nhiệm vụ ở Bắc Cực và môi trường cận không gian.[76]
Nga đã công bố nguyên mẫu của Máy bay Chiến thuật Hạng nhẹ Sukhoi Su-75 Checkmate một động cơ tại triển lãm hàng không MAKS vào tháng 7 năm 2021, mẫu máy bay này ban đầu dự định thực hiện chuyến bay đầu tiên vào năm 2023 (sau đó bị trì hoãn ít nhất là đến năm 2024). Su-75 chủ yếu được thiết kế để xuất khẩu và dự kiến sẽ có giá rẻ hơn so với đối thủ cạnh tranh là các máy bay 2 động cơ.[77]
Ấn Độ đang phát triển máy bay tiêm kích đa năng tàng hình siêu cơ động thế hệ thứ năm hai động cơ là HAL AMCA (AMCA là từ viết tắt của Advanced Medium Combat Aircraft - Máy bay Chiến đấu Hạng trung Tiên tiến). Máy bay này được Cơ quan Phát triển Hàng không (Aeronautical Development Agency) (ADA) thiết kế, và công ty Hindustan Aeronautics Limited (HAL) sản xuất nguyên mẫu. Tính đến năm 2022, nguyên mẫu AMCA vẫn đang được chế tạo, chuyến bay đầu tiên dự kiến diễn ra vào năm 2025.[78][79][80]
Đầu năm 2018, Ấn Độ rút khỏi dự án Sukhoi/HAL FGFA, đây là dự án hợp tác giữa HAL và Sukhoi. FGFA là phiên bản thế hệ thứ năm phát triển dựa trên Sukhoi Su-57, nhưng Ấn Độ cho rằng nó không đáp ứng các yêu cầu về khả năng tàng hình, hệ thống điện tử chiến đấu, radar và cảm biến vào thời điểm đó.[81] FGFA sẽ có 43 cải tiến mới so với Su-57, bao gồm khả năng tàng hình, bay hành trình siêu thanh, cảm biến hiện đại, kết nối mạng lưới và hệ thống điện tử hàng không chiến đấu.[82][83]
Tuy nhiên, nhiều nhà phân tích nghi ngờ về khả năng tự phát triển máy bay tiêm kích thế hệ thứ năm của Ấn Độ, bởi vì nước này thiếu cơ sở công nghiệp và năng lực kỹ thuật, đặc biệt là thiếu chuyên môn nghiên cứu và thiết kế,[84] cũng như thiếu cơ sở công nghiệp quân sự mạnh mẽ để sản xuất máy bay với số lượng lớn.[85]
TAI TF-X Kaan,[88][89] có tên gọi khác là TF (viết tắt của Turkish Fighter - Máy bay tiêm kích Thổ Nhĩ Kỳ), hoặc trong tiếng Thổ Nhĩ Kỳ là Milli Muharip Uçak (Máy bay Chiến đấu Quốc gia),[86] viết tắt là MMU, là một loại máy bay tiêm kích chiếm ưu thế trên không tàng hình thế hệ thứ năm hai động cơ hoạt động trong mọi điều kiện thời tiết, được phát triển bởi Turkish Aerospace Industries (Công nghiệp Hàng không vũ trụ Thổ Nhĩ Kỳ) (TAI) và BAE Systems làm nhà thầu phụ. TF-X dự kiến sẽ thay thế F-16 Fighting Falcon đang hoạt động trong Không quân Thổ Nhĩ Kỳ và xuất khẩu ra nước ngoài. Đã có thông tin chính thức về việc nguyên mẫu TF-X được tung ra thị trường vào ngày 18 tháng 3 năm 2023, thực hiện chuyến bay đầu tiên vào cuối năm 2023.[90][91][92][93][94][95] Các cuộc thử nghiệm chạy trên mặt đất bắt đầu vào ngày 16 tháng 3 năm 2023 - hai ngày trước ngày ra mắt công chúng.[86][96][97][98][99][100][101] Mẫu máy bay này chính thức được đặt tên là "Kaan" vào ngày 1 tháng 5 năm 2023.[87][88][89]
Tháng 5 năm 2023, trong một triển lãm hàng không ở Thổ Nhĩ Kỳ, giám đốc điều hành của TAI là Temel Kotil cảnh báo số tiền mua TF Kaan có thể cao hơn một chút so với lời hứa 100 triệu USD mỗi chiếc của ông hồi năm 2021.[102] Ông kỳ vọng TAI sẽ giao 20 chiếc Block 10 cho Không quân Thổ Nhĩ Kỳ vào năm 2028, dự kiến tăng tốc bàn giao 2 chiếc mỗi tháng vào năm 2029, mang về doanh thu hàng năm là 2,4 tỷ USD.[102]
Thụy Điển phát triển chương trình máy bay tiêm kích thế hệ thứ năm là Flygsystem 2020 của công ty Saab AB.
Nhật Bản đã phát triển nguyên mẫu máy bay tiêm kích phản lực tàng hình có tên là Mitsubishi X-2 Shinshin, trước đây gọi là ATD-X. Đầu thế kỷ XXI, Nhật Bản tìm cách thay thế phi đội máy bay chiến đấu cũ kỹ và bắt đầu đề nghị Mỹ bán máy bay F-22 để trang bị cho Lực lượng Phòng vệ Trên không Nhật Bản (JASDF).[103] Tuy nhiên, Quốc hội Mỹ cấm xuất khẩu F-22 để bảo vệ bí mật công nghệ; sự từ chối này buộc Nhật phải tự phát triển máy bay chiến đấu hiện đại của riêng mình, trang bị các tính năng tàng hình cùng nhiều hệ thống tiên tiến khác.[104]
Một mô hình của X-2 Shinshin đã được chế tạo và sử dụng để nghiên cứu bề mặt chắn sóng radar ở Pháp vào năm 2009. Nguyên mẫu được giới thiệu vào tháng 7 năm 2014, thực hiện chuyến bay đầu tiên ngày 22 tháng 4 năm 2016. Đến tháng 7 năm 2018, Nhật Bản quyết định mời gọi các đối tác quốc tế tham gia hoàn thành dự án này, trong đó một số công ty đã có phản hồi.[105]
Nhật Bản đã ký hợp đồng với tập đoàn Mitsubishi Heavy Industries (Công nghiệp nặng Mitsubishi) để phát triển máy bay tiêm kích thế hệ thứ sáu mang tên Mitsubishi F-X.
Thực đơn
Máy bay tiêm kích phản lực thế hệ thứ nămLiên quan
Tài liệu tham khảo
WikiPedia: Máy bay tiêm kích phản lực thế hệ thứ năm